شب زايش خورشيد و آغاز سال نو ميترايي جشن ديگان یا جشن شب يلدا يا شب چله

در گاهنامه ايران باستان (3745) اين روز بنام جشن ديگان و شب پيش از آن به نام جشن شب يلدا يا شب چله نام گذاري شده است که واژه يلدا به پارسي باستان به (چم) زايش است. از ديدگاه اخترشناسي شب يلدا بلندترين شب سال است، و روزها کم کم بلند و شب ها کوتاه مي شوند یا آغاز روشنايی است، پس ايرانيان باستان با آگاهی ژرف از دانش اختر شناسي، اين شب را يلدا یا زايش روشنايی ناميدند. از همين روي يلدا در افسانه‌‌هاي ايران باستان شب زايش مهر در سپهر است و ماه به دلدادگي مهر اين شب را به دراز‌ترين ديدار خود با خورشيد دگرگون مي‌كند و جشن پيدايش مهر بوده است

آيين های جشن شب يلدا
در گذشته های دور ، آیین هایی در شب یلدا برگزار می شد که یکی از آنها جشن شبانه و بیداری تا بامداد و تماشای طلوع خورشید زمستانی بود. جشنی که از لازمه های آن ، حضور کهنسالان و بزرگان خانواده ، به نماد کهنسالی خورشید در پایان پاییز بوده است و همچنین خوراکی های فراوان برای بیداری دراز مدت که همچون انار و هندوانه و سنجد ، به رنگ سرخ خورشید باشند.دیر زمانی است که ایرانی ها و حتی برخی دیگر از جوامع ، در آغاز فصل زمستان مراسمی بر پا می کنند که در میان اقوام مختلف ، نام ها و انگیزه های متفاوتی دارد. در ایران و سرزمین های هم فرهنگ مجاور ، از شب آغاز زمستان با نام "شب چله" یا همان "شب یلدا" نام برده می شود که همزمان با شب انقلاب زمستانی است.
با دیوان حافظ در شب یلدا……
مردم دیوان اشعار لسان الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی می گشایند و فال دل خویش را از او طلب می کنند. در برخی دیگر از نقاط ایران نیز شاهنامه خوانی رواج دارد. نقل خاطرات و قصه گویی پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده ایرانی دلپذیرتر می کند اما همه این ها ترفندهایی است تا خانواده ها دور هم جمع شوند و بلندترین شب سال را با شادی و صفا سحر کنند.
هنداونه خوری از قلم نمی افتد...در سراسر ایران زمین ، جایی را نمی یابید که خوردن هندوانه در شب یلدا جزو آداب و رسوم آن نباشد. در نقاط مختلف ایران ، انواع تنقلات و خوراکی ها به تبع محیط و سبک زندگی مردم منطقه مصرف می شود اما هندوانه میوه ای است که هیچ گاه از قلم نمی افتد ، زیرا عده زیادی اعتقاد دارند که اگر مقداری هندوانه در شب چله بخورند در سراسر چله بزرگ و کوچک

یعنی زمستانی که در پیش دارند سرما و بیماری بر آنها غلبه نخواهد کرد

انگور
این میوه نیز به همراه انار وهندوانه میل می شود.عـلاوه بر انگور تازه از کشمش نیز استفاده می شود .به انگور نیز خواص بسیاری را نسبت می دهند که از جمله آنها کاهش دهنده فشار خون است . دریافت روزانه 5/2 تا 9/3 گرم پتاسیم در روز به میزان 25 درصد احتمال مرگ ومیر را در افراد فشارخونی کاهش می دهد . به علاوه وجود آنتی اکسیدان های بسیار قوی که در این میوه وجود دارد از پیشرفت بیماری آرتروز جلوگیری می نماید. الایژیک اسید از ترکیباتی است که در انگور به وفـور یافت شده وخاصیت آنتی اکسیدانی دارد وبه نظر می رسد ازفعالیت مواد سرطان زا نظیر آلاینده های محیط ، دودسیگار وفراورده های گوشتی دودی شده ممانعت به عمل می آورد .از آنجایی که کمبود پتاسیم موجب بروز فراموشی و افسردگی می گردد توصیه می شود زیرا افـزایش مصرف پتاسیم می تواند این مشکل را به تاخیر بیندازد. انگور تازه به دلیل اندیس گلایسمی پایینی که دارد یکی از میوه های مجاز برای افراد مبتلا به دیابت محسوب می گردد. در طب چینی از این میوه به دلیل نمک های متعددی که دارد برای تصفیه خون وپاک کردن غدد وارگانه استفاده می شده است . این طب انگور را میوه ای موثر برای اختلالات کبدی خصوصا هپاتیت مي داند.
پسته
در این مغز مقادیر بالایی از آهن وکلسیم وجود دارد به طوری که در هر 100گرم از آن 110 میلی گرم کلسیم و3میلی گرم آهن وجود دارد این مغز به افرادی که دچار کم خونی هستند ویا خانم های باردار نیز توصیه می شود . پسته فولات نسبتا بالایی نیز دارد وبه این دلیل به افرادی که دچار بیماری قلبی هستند نیز توصیه می گردد. در 100گرم از این مغز 58 میلی گرم فولات وجود دارد که می تواند برای پیشگیری از تشدید این مشکل بسیار کمک کننده باشد. اما این مغز نیز مانند بادام چربی بالایی دارد به این ترتیب که در هر 100 گرم از آن 55 گرم چربی وجود دارد به این دلیل افرادی که در معرض چاقی هـسـتند ویا به دیابت ، فشارخون و حتی بیماری های قلبی مبتلا هـسـتند باید با دقت از این مغز استفاده نمایند
انار
انار نیز مانند هندوانه باید در شب یلدا خورده شود .منابع زادگاه آن را کشور هند معرفی می کنند ،در حالی که زادگاه اصلی انار ایران ونواحی اطراف آن است . مصرف یک انار متوسط 15درصد از نیاز افراد را به ویتامین C و2 درصد از نیاز روزانه افراد را به آهن بر طرف کرده ، در ضمن دارای مقادیر بالایی پتاسیم (400 میلی گرم )کلسیم و ویتامین Aاست. دانشمندان عـقـیده دارند که می توان ازاین میوه در درمان اسهال ، مشکلات کلیوی ، ناراحتی های دستگاه گوارشی،اختلالات بینایی ،رفع انگل های روده ای ، تقویت دندانها ولثه ها وحتی دردهای معده (درصورتی که با کمی فلفل ونمک مصرف گردد)، استفاده کرد. این میوه میتواند ازبروز سرطان پوست نیز جلوگیری کند. تحقیقات جدید نشان داده اند که مصرف انار مانع بروز بیماریهای قلبی می گردد . این میوه مانند چای سبز مقادیر بالایی آنتی اکسیدان دارد که مانع اکسیداسیون کلسترول بد در بدن شده واز باریک شدن دیواره عروق جلوگیری می کند واز بروز بیماری های قلبی ممانعت به عمل می آورد .محققان معتقدند که وجود ترکیباتی نظیر پلی فنول ها ،تانین ها و آنتوسیانین ها نیز اثرات بهبود بخشی دارند. این محقـقـان اعلام می دارند که مصرف آب این میوه برای خانم های باردارمفـید بوده وتا حدودی آهن مورد نیاز بدنشان را تامین می کند در ضمن طبیعت سرد این میوه آن را برای تصفیه همه سیستم های بدن مفید کرده است. پیرو مطالعه ای که در دانشگاه ویسکانسین به انجام رسید محققان اعلام داشته اند که نوشیدن روزانه یک لیوان آب انار به دلیل ترکیبات آنتی اکسیدانی احتمال بروز سرطان پروستات را در مردان کاهش می دهد. این سرطان در میان مردان شایع ترین نوع سرطان است که در انگلستان سالانه بیش از 30هزارنفر به آن مبتلا شده و10هزار نفراز آنها جان خودرا از دست می دهند .
بادام
این مغز از نظر تغذیه ای ارزش غذایی بسیاری دارد در هر 100گرم از آن 21گرم پروتئین دارد وبهتر از بادام زمینی به عنوان منبع مناسبی از پروتئین محسوب می گردد. به علاوه در این مغز در حدود 240میلی گرم کلسیم وجود دارد که می تواند در افرادی که در معرض پوکی استخوان هستند وقادر به مصرف شیرنیستند مورد استفاده قرار گیرد. این مغز در هر 100گرم دارای 56 کالری انرژی است وبه دلیل مصرف آن درافرادی که دچار چاقی هستند توصیه نمی گرد.جالب است بدانید که این مغز موجب کاهش کلسترول کامل می شود.در مطالعه ای دیده شده است که مصرف روزانه تعدادی بادام در مدت سه هفته می تواند به میزان 10در صد کلسترول بد را کاهش دهد.این مغز ویتامین E فـراوانی داردوبه این دلیل در فرآورده های آرایشی و بهداشتی مصارف بسیاری دارد.
فندق
این مغز به نسبت سایر مغزها دارای چربی بیشتری است به این ترتیب که در هر 100گرم از آن 64 گرم چربی وجود دارد.در کنار چربی ،پروتئین بالایی نیز در این مغز وجود دارد. به طوری که در همین مقدار از فندق ، 14 گرم پروتئین وجود دارد.فندق به نسبت سایر اجزای آجیل دارای ویتامین E بیشتری است ومقادیر مناسبی از کلسیم وفولات را داراست. مطالعات نشان داده است که در این مقدار فندق 72میکروگرم فولات وجود دارد و 140میلی گرم کلسیم دیده می شود که به این ترتیب برای افراد مستعد بیماری های قلبی وپوکی استخوان بسیار مناسب به نظر می رسد. به طور کلی ،متخصصان تغذیه مصرف مخلوط این مغزها را در حجم کم اما با یکدیگر توصیه می نمایند ، بهتر است از این مواد غـذائی در میان وعده صبح ویا بعد از ظهر استفاده شودوهر چه به سمت زمان خواب نزدیک تر می شوید به دلیل دیر هضم بودن آنها ، توصیه می گردد که کمتراستفاده شود.
نخودچی و کشمش
نخودچی از جمله مواد غذائی است که به عنوان یک ترکیب پر پروتئین توصیه می گردد ومی توان آن را به بچه ها ونوجوانان به عنوان یک میان وعده توصیه کرد. کشمش هم تمامی خواص انگور را دارد با این تفاوت که در طول فرآیند خشک شدن در صد پتاسیم وقند آن افزایش یافته وبه این دلیل آن را به افرادی که مبتلا به دیابت هستند توصیه نمی کنند.به علاوه پتاسیم بالای آن این ماده غذائی را برای کنترل بیماری فشار خون بالا بسیار ارزشمند کرده است .
توت وانجیرتوت یکی از خشکبار مناسب بخصوص برای افرادی است که در حال کاهش وزن هستند.قند عالی موجود در آن چاق کننده نبوده وبرای جذب به انسولین نیاز ندارد به این دلید به افراد مبتلا به دیابت نیز توصیه می گردد.. انجیر نیز به خصوص برای خانم های در معرض کم خونی بسیار توصیه می گردد. انجیر خشک در هر 100 گرم دارای 250 میلی گرم کلسیم و 4 میلی گرم آهن است وبه این دلیل برای تامین کمبود آهن وجلوگیری از پوکی استخوان توصیه می گردد. در هر 100گرم از آن 970 میلی گرم پتاسیم وجود دارد که به عنوان یک میان وعده مناسب برای افراد مبتلا به فشار خون توصیه می شود. این میوه دارای خاصیت تحریک کننگی روده است وبه عنوان یک ملین ملایم برای افراد مبتلا به یبوست خصوصا کودکان توصیه می گردد.